Tết chính, Tết phụ của các phạm nhân

3 năm từ thời điểm Quốc Hội thông qua Luật Đặc xá 2018, hôm nay, 1-7-2021, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc dìu luật ấy bước vào cuộc sống bằng việc ký Quyết định Đặc xá dịp 2-9-2021.

Nói gì thì nói, không khí mùa xuân sẽ ngập tràn các cơ sở giam giữ.

Về thân phận pháp lý của người hưởng lợi thì Đặc xá không giống với việc Tha tù trước thời hạn có điều kiện. Tuy nhiên, cả 2 tương tự nhau ở chỗ ưu tiên (theo quy định) với một số thành phần dẫu hành vi phạm tội ghê gớm nhưng lý lịch, thái độ, gia cảnh dư dả hơn phạm nhân khác.

Và dù trong nhiều ý kiến trước đây tôi vẫn cho rằng Tha tù trước thời hạn có điều kiện văn minh, thẳng thắn và truyền cảm hứng phục thiện cho những người phạm tội hơn Đặc xá... thì Đặc xá lần này dẫu sao cũng là cơ hội rất tốt để anh em phạm nhân bước ra ngoài xã hội với ước mơ dựng xây cuộc sống tử tế.

Dưới đây là thông tin lần gần nhất tôi gom về Tha tù trước thời hạn có điều kiện. Nay đăng vì sực băn khoăn không biết cái thống kê số người được thả có điều kiện mà Thủ tướng (giờ là Chủ tịch nước) giao hoàn thành trước tháng 8-2020 thì tới giờ mặt mũi ra sao:

THA THÙ TRƯỚC THỜI HẠN CÓ ĐIỀU KIỆN: PHIÊN BẢN 2 CỦA ĐẶC XÁ?

Ngày 22-7-2016, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc ký Quyết định 1461 phê duyệt Đề án triển khai thực hiện Tha tù trước thời hạn có điều kiện. Đề án lấy căn cứ từ điều 66 BLHS, dự kiến tổng kết trong năm 2020 với mục tiêu khoảng 20.000 phạm nhân được về gia đình chỉ trong vòng 2 năm.

Tới tháng 4-2018, Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao ra Nghị quyết số 01 hướng dẫn chi tiết hơn việc này. Theo Nghị quyết, Tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp được tòa án áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện theo quy định của Bộ luật Hình sự, xét thấy không cần buộc họ phải tiếp tục chấp hành án phạt tù tại cơ sở giam giữ.

Nghị quyết liệt kê những trường hợp được xét cho về nhà như phạm tội lần đầu; có nơi cư trú rõ ràng; đã chấp hành được ít nhất một phần hai mức phạt tù có thời hạn hoặc ít nhất là 15 năm đối với trường hợp bị phạt tù chung thân nhưng đã được giảm xuống tù có thời hạn... Riêng người bị kết án về tội xâm phạm an ninh quốc gia, tội khủng bố, tội phá hoại hòa bình… không được xét.

Những phạm nhân được xét cũng phải chấp hành xong hình phạt bổ sung là hình phạt tiền, án phí, nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cũng như phải có một thời gian nhất định được xếp loại chấp hành án phạt tù từ khá trở lên. Khi về địa phương, trong thời gian thử thách (bằng thời gian mức án chưa thực hiện), người được tha vẫn được giảm thời gian thử thách nếu chấp hành tốt, còn khi họ vi phạm pháp luật hoặc không chấp hành nghĩa vụ báo cáo tại địa phương theo yêu cầu thì sẽ bị giam lại,.

Ngoài ra, trong thời gian thử thách, người được Tha tù trước thời hạn có điều kiện bị cấm tham gia các tổ chức chính trị; cấm đảm nhiệm chức vụ, quyền hạn; không được thực hiện quyền bầu cử, ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp và quyền bầu cử, ứng cử đại biểu Quốc hội.

Tha tù trước thời hạn có điều kiện nằm trong hệ thống chính sách nhân đạo, khoan hồng của Đảng, Nhà nước và truyền thống nhân đạo của dân tộc Việt Nam đối với người phạm muốn hoàn lương, khuyến khích họ phấn đấu cải tạo trở thành người có ích cho xã hội. Đây đồng thời  là động lực để các phạm nhân đang chấp hành án phạt tù còn lại thi đua cải tạo tiến bộ.

Tuy nhiên, theo Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao, dù đã có nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện tuy nhiên trong thực tiễn phát sinh nhiều tình huống gây khó khăn, vướng mắc trong thực hiện công tác kiểm sát việc thi hành.

Từ đó, đầu tháng 7-2020, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao (Vụ 8) đã có văn bản đề nghị Viện Kiểm sát nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tổng hợp thống kê số liệu người được tha, người được giảm, người vi phạm nghĩa vụ…. và những khó khăn, vướng mắc trong công tác kiểm sát việc thi hành quyết định tha tù trước thời hạn giai đoạn từ đầu năm 2018 đến 30-6-2020.Việc báo cáo thực hiện trước ngày 25-7-2020.

Anh Tuấn